Otyłość a cukrzyca typu 2 - czym jest?

Co to jest cukrzyca?

Cukrzyca jest chorobą charakteryzującą się wysokim poziomem glukozy we krwi wynikającym z defektów w produkcji insuliny, działania insuliny lub obu. Cukrzyca typu 1 rozwija się, gdy układ odpornościowy organizmu niszczy trzustkowe komórki beta, jedyne komórki w organizmie, które tworzą hormon - insulinę, który reguluje poziom glukozy we krwi. Ta forma cukrzycy zwykle uderza w dzieci i młodych dorosłych, chociaż początek choroby może wystąpić w każdym wieku.

Cukrzyca typu 1 stanowi kilka procent wszystkich zdiagnozowanych przypadków cukrzycy. Czynniki ryzyka cukrzycy typu 1 obejmują czynniki autoimmunologiczne, genetyczne i środowiskowe. 

Cukrzyca typu 2 stanowi zdecydowaną większość wszystkich zdiagnozowanych przypadków. Zwykle zaczyna się jako insulinooporność, zaburzenie, w którym komórki nie wykorzystują insuliny prawidłowo. Wraz ze wzrostem zapotrzebowania na insulinę trzustka stopniowo traci zdolność do wytwarzania insuliny.

Ryzyko cukrzycy typu 2

Ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2 zależy od czynników modyfikowalnych i niemodyfikowalnych. Niektórzy ludzie są bardziej narażeni na rozwój cukrzycy typu 2 z powodu swoich genów. Krewny pierwszego stopnia osoby z cukrzycą typu 2 ma ryzyko 5-10 razy wyższe niż osoba bez historii rodzinnej.

W każdym wieku ryzyko cukrzycy typu 2 wzrasta wraz ze wzrostem masy ciała. Częstość występowania cukrzycy typu 2 jest od trzech do siedmiu razy wyższa u osób dotkniętych otyłością niż u dorosłych o prawidłowej masie ciała i jest 20 razy bardziej prawdopodobna u osób ze wskaźnikiem masy ciała (BMI) większym niż 35 kg/m2.

Rola otyłości w rozwoju cukrzycy typu 2

Nie wiadomo na pewno, dlaczego u niektórych osób rozwija się insulinooporność, ale wiadomo, że otyłość i brak aktywności fizycznej pogarszają sytuację. Rozwój insulinooporności jest ważnym elementem rozwoju cukrzycy typu 2. Związek ten jest również widoczny w fakcie, że utrata masy ciała może poprawić kontrolę nad cukrzycą typu 2. Oprócz stopnia otyłości, to gdzie odkłada się nadmiar tkanki tłuszczowej jest ważnym elementem w określaniu ryzyka cukrzycy typu 2.

Stopień insulinooporności i częstość występowania cukrzycy typu 2 jest najwyższa u osoby o sylwetce "jabłka". Osoby te noszą większość swojej nadmiernej masy ciała w okolicach pępka. W przeciwieństwie do osoby, której sylwetka przypomina „gruszkę", gdzie nadmiar tkanki tłuszczowej odkłada się w okolicach bioder i na udach.

Leczenie otyłości będzie leczyć cukrzycę typu 2

Redukcja masy ciała jest ważnym celem dla osób dotkniętych nadwagą lub otyłością, szczególnie tych z cukrzycą typu 2. Umiarkowana i trwała utrata masy ciała (5-10% masy ciała) może poprawić działanie insuliny, zmniejszyć stężenie glukozy na czczo i zmniejszyć zapotrzebowanie na niektóre leki przeciwcukrzycowe.

Dieta

Utrata masy ciała występuje, gdy wydatek energetyczny przekracza spożycie energii. Stworzenie deficytu energetycznego w wysokości 500-1000 kalorii dziennie spowoduje utratę wagi od pół do jednego kilograma tygodniowo. Stwierdzono, że zapisywanie posiłków, wielkości porcji i ilości kalorii zwiększa świadomość i dostarcza obiektywnych dowodów na spożycie kalorii.

Dla pacjenta dotkniętego otyłością z cukrzycą lub insulinoopornością korzystne jest ograniczenie porcji węglowodanów. Te pokarmy obejmują chleb, ryż, makaron, ziemniaki, płatki zbożowe, kasze. Węglowodany podnoszą poziomu cukru we krwi, dlatego warto kierować się wartością indeksu i ładunku glikemicznego produktów czy potraw, aby obniżyć wyrzuty insuliny. W przypadku insulinooporności zwiększone ilości insuliny mogą sprzyjać przybieraniu na wadze.

[Sprawdź naszą dietę bariatryczną i 4 fazy przepisów po operacji bariatrycznej]

Zwiększenie ilości błonnika w diecie może być korzystne zarówno dla cukrzycy, jak i otyłości. Wysokie spożycie błonnika pokarmowego, szczególnie typu rozpuszczalnego, może poprawić kontrolę glikemii, zmniejszyć hiperinsulinemię i obniżyć stężenie lipidów w osoczu u pacjentów z cukrzycą typu 2. Dodatkowo, pokarmy o wysokiej zawartości błonnika pomagają w utracie wagi i długotrwałym utrzymaniu jej poprzez: wymagają więcej żucia i dłuższe jedzenie, dostarczanie mniejszej ilości kalorii na porcję, tworzenie poczucia sytości i zwiększanie pełności między posiłkami.

Posiłki pacjenta z otyłością typu 2 czy insulinoopornością powinny być kompletne. Należy unikać produktów przetworzonych, cukru prostego i tłuszczy nasyconych. Zapotrzebowanie na energię i składniki odżywcze ustali dietetyk kliniczny, poza tym przeprowadzi edukację żywieniową, która pozwoli pacjentowi prawidłowo komponować menu. 

Aktywność fizyczna

Regularna aktywność fizyczna pomaga utrzymać utratę masy ciała i zapobiega jej odzyskaniu. Poprawia również wrażliwość na insulinę i kontrolę glikemii, może zmniejszać ryzyko zachorowania na cukrzycę i ułatwić, wspomóc jej leczenie.

Cel aktywności fizycznej należy ustalić na około 200 minut umiarkowanych ćwiczeń w tygodniu. Ćwiczenia nie muszą występować w jednej sesji. Podział ćwiczeń na kilka razy w tygodniu po około 45-60min przynosi satysfakcjonujące efekty dla pacjentów. Korzystanie z krokomierza może pomóc w ustalaniu obiektywnych celów ćwiczeń. Stopniowe zwiększanie liczby kroków dziennie, z celem 10000 kroków, jest idealne. Każdy wzrost aktywności fizycznej w stosunku do wartości wyjściowych pomoże w zwiększeniu deficytu energetycznego, a w konsekwencji do skutecznej utraty wagi.

Farmakoterapia

Istnieje kilka leków przeznaczonych do leczenia cukrzycy, insulinooporności i otyłości. Pełny przegląd tych leków wykracza poza zakres tego artykułu. Jednak metformina jest jednym z leków, które okazały się pomocne w zmniejszaniu ryzyka cukrzycy typu 2 u pacjentów z insulinoopornością. Metformina zmniejszała szybkość progresji do cukrzycy u osób dotkniętych otyłością z upośledzoną tolerancją glukozy.

Chirurgia bariatryczna

Chirurgia bariatryczna powinna być brana pod uwagę przez tych, którzy mają BMI większe niż 40 lub mają BMI 35-39,9 i wskazania medyczne, takie jak cukrzyca, choroby serca lub bezdech senny.

Chirurgia bariatryczna zmienia proces trawienia i wchłaniania składników odżywczych. Wykonywane przez zespół Baria3 rodzaje operacji to: rękawowa resekcja żołądka, gastric bypass i mini gastric bypass. Leczenie cukrzycy za pomocą skalpela jest możliwe dzięki ograniczonej wielkości żołądka, a także z powodu zmian hormonalnych zachodzących w organizmie po operacji. 

Pacjenci i ich lekarze muszą wziąć pod uwagę ryzyko operacji bariatrycznej w porównaniu z ryzykiem otyłości i związanych z nią problemów medycznych. Kiedy inne metody leczenia choroby otyłościowej zawiodły, operacja bariatryczna może być najlepszą szansą na znaczną i trwałą utratę masy ciała. Warto wspomnieć, że chirurgia bariatryczna jest aktualnie najbardziej skuteczną metodą leczenia otyłości.

Profilaktyka

Zapobieganie i leczenie otyłości pomoże w zapobieganiu i leczeniu cukrzycy. Promowanie zdrowego stylu życia u dzieci i młodzieży wprowadzi je na ścieżkę, która zmniejszy ryzyko cukrzycy i jej powikłań. Pomaganie dorosłym z wysokim ryzykiem cukrzycy w zmianie diety i stylu życia może zapobiec rozwojowi cukrzycy i jej konsekwencjom.