Otyłość olbrzymia - ile kg, jakie BMI i zawartość tkanki tłuszczowej
Szacuje się, że obecnie co drugi dorosły Polak i co dziesiąte dziecko zmaga się z nadwagą, a skala zjawiska rośnie z każdym rokiem. O ile jednak kilka nadprogramowych kilogramów zwykle traktowanych jest jak wyzwanie, z którym łatwo się uporać poprzez odpowiednią dietę i ćwiczenia, o tyle kilkadziesiąt kilo na plusie jest już poważnym problemem zdrowotnym. W takiej sytuacji mówimy o otyłości, którą jeszcze precyzyjniej można określić, posługując się 3-stopniową skalą, opartą o wskaźnik masy ciała BMI (obliczany przez podzielenie masy ciała w kg przez kwadrat jego wysokości w metrach).
Otyłość I stopnia diagnozuje się wówczas, gdy BMI przekracza 30 kg/m², stopień II dotyczy osób, u których wskaźnik masy ciała mieści się między 31 a 39 kg/m², natomiast wynik powyżej 40 kg/m² oznacza otyłość III stopnia, inaczej nazywaną otyłością olbrzymią.
Innym parametrem, który pozwala na zdiagnozowanie otyłości skrajnej jest zawartość tkanki tłuszczowej w organizmie. Dla kobiet jest to ponad 50%, natomiast w przypadku mężczyzn otyłość 3 stopnia zaczyna się wówczas, gdy zawartość tkanki tłuszczowej przekracza 35%.
Otyłość 3 stopnia - konsekwencje dla zdrowia
Otyłość olbrzymia i BMI powyżej 40 to problemy, które niosą ze sobą bardzo poważne konsekwencje dla całego organizmu. W ich przypadku nie chodzi bowiem tylko o wygląd pacjenta, jego poczucie własnej wartości czy tak powszechne bolączki, jak trudności ze znalezieniem ubrań w odpowiednim rozmiarze. Tak duża masa ciała i wysoka zawartość tkanki tłuszczowej są obciążeniem dla najważniejszych narządów w organizmie, zmuszają je do bardziej wytężonej pracy, a przez to - narażają na różnego rodzaju dolegliwości. Mowa przede wszystkim o sercu, płucach i naczyniach krwionośnych, ale pozostałe układy również zaczynają gorzej funkcjonować.
Otyłość olbrzymia u wielu pacjentów jest przyczyną, m.in.:
- chorób układu sercowo-naczyniowego, jak nadciśnienie tętnicze, miażdżyca, zawał serca, udar mózgu,
- chorób układu oddechowego, jak bezdech senny, niedotlenienie, astma,
- chorób metabolicznych, w tym cukrzycy typu 2, choroby stłuszczeniowej wątroby,
- refluksu żołądkowo-przełykowego, insulinoodporności, dny moczanowej.
Otyłość skrajna prowadzi również do uszkodzeń stawów i kości, a także zwiększa ryzyko niepłodności i zaburzeń hormonalnych, depresji i innych zaburzeń emocjonalnych. Ponadto osoby z otyłością 3 stopnia są bardziej narażone na niektóre nowotwory, jak rak wątroby, trzustki czy okrężnicy. U mężczyzn dodatkowo jest to nowotwór prostaty, a u kobiet - jajników, szyjki macicy oraz piersi.
Jakie są przyczyny otyłości olbrzymiej?
Otyłość olbrzymia to choroba przewlekła, która niesie ze sobą wiele negatywnych konsekwencji dla całego organizmu. Jakie są jednak jej przyczyny i kto jest najbardziej narażony na jej wystąpienie? Odpowiedź na to pytanie jest bardziej złożona niż się wydaje. Kluczową rolę oczywiście odgrywa tutaj styl życia, a przede wszystkim nieprawidłowa dieta i brak odpowiedniej ilości ruchu. Jedzenie zbyt dużych porcji, sięganie wyłącznie po wysokokaloryczne potrawy, produkty mocno przetworzone i z dużą zawartością cukrów to prosta droga do nadprogramowych kilogramów, a w skrajnych przypadkach - do otyłości olbrzymiej.
Nie zawsze jednak otyłość skrajna jest wynikiem wyłącznie objadania się bez umiaru. Ryzyko wystąpienia tej choroby jest większe w przypadku osób, zmagających się z zaburzeniami nastroju, narażonych na silny i długotrwały stres, a także obciążonych genetycznie. Wśród przyczyn otyłości 3 stopnia wymieniane są także problemy endokrynologiczne, głównie związane z tarczycą i nadnerczami. Wpływ na zwiększoną masę ciała mogą mieć również niektóre leki, np. przyjmowane kortykosteroidy.
Otyłość 3 stopnia a dieta - czy zmiana diety wystarczy?
Konsekwencje zdrowotne otyłości olbrzymiej mogą przybrać bardzo poważne rozmiary, a wielu specjalistów przyznaje wręcz, że ta choroba przewlekła bywa śmiertelna. Nie można więc jej bagatelizować, ale walczyć z nią na wszelkie możliwe sposoby. Pierwszym krokiem jest zmiana sposobu życia, w tym zmiana nawyków żywieniowych. Pod tym szerokim pojęciem należy rozumieć:
- zmniejszenie kaloryczności posiłków,
- wybór produktów bogatych w białko, błonnik, witaminy i pozostałe składniki odżywcze,
- rezygnację cukru prostego i żywności wysoko przetworzonej.
Niestety doświadczenia pokazują, że w przypadku otyłości olbrzymiej sama dieta czy wprowadzenie ruchu do codziennej rutyny najczęściej nie rozwiązuje problemu. Większość chorujących na otyłość nie jest w stanie utrzymać restrykcyjnej diety przez czas pozwalający uzyskać prawidłową(zdrową) masę ciała. Pacjenci muszą więc włączyć również leczenie nowoczesnymi lekami, a także rozważyć metody operacyjne, które zwykle przynoszą największe sukcesy. Trzeba jednak podkreślić, że samo wykonanie zabiegu bariatrycznego nie oznacza błyskawicznego schudnięcia. Po operacji rozpoczyna się długi proces redukcji masy ciała, dzięki zbilanoswanej diecie, aktywności fizycznej i gruntownej zmianie nawyków, jednak dzięki operacji jest to znacznie łatwiejsze i znaczącą większa grupa pacjentów osiąga zamierzony cel i nie wraca do otyłości.
Otyłość - metody leczenia operacyjnego
Leczenie otyłości bez względu na jej stopień bywa trudne i długotrwałe, a przy tym wymaga dużego samozaparcia i zaangażowania ze strony pacjenta. W przypadku niektórych osób zmiana stylu życia i przyjmowanie leków prowadzą prosto do wyleczenia, jednak częściej droga ta jest zdecydowanie bardziej skomplikowana. Jeśli efekty nie są zadowalające, masa ciała nie spada lub szybko wraca do punktu wyjścia, albo też chory ma szereg chorób spowodowanych otyłością, to rekomendowaną metodą walki z otyłością są zabiegi operacyjne.
Popularne zabiegi bariatryczne, stosowane w leczeniu otyłości olbrzymiej to:
- mankietowa resekcja żołądka, która polega na znaczącym zmniejszeniu objętości żołądka. W zależności od pierwotnej wielkości narządu, usuwana jest część żołądka o objętości od kilkuset mililitrów do nawet litra. Pozostawiony żołądek ma objętość około 100-150 ml.
- bypass żołądkowy polega na wytworzeniu małego zbiornika żołądkowego o objętości kilkudziesięciu mililitrów, a następnie połączeniu tego zbiornika z dalszym odcinkiem jelita. Dzięki temu zmniejszeniu ulega długość jelita aktywnie trawiącego i wchłaniającego przyjęty pokarm.
- gastric bypass z jednym zespoleniem (nazywany też mini gastric bypass) - to zabieg, który przebiega podobnie, jak bypass żołądkowy, jednak w tym przypadku “mini żołądek” ma bardziej podłużny kształt, a sam zabieg jest nieco prostszy do wykonania przez chirurga.
- endoskopowa plastyka żołądka, czyli procedura zmniejszenia objętości żołądka poprzez zastosowanie endoskopu, bez konieczności cięcia chirurgicznego. W tym przypadku lekarz zmniejsza objętość żołądka, zszywając jego ściany za pomocą specjalnego endoskopu (wprowadzanego przez usta pacjenta).
- balon żołądkowy - w trakcie zabiegu w żołądku pacjenta umieszcza się balon, który ogranicza jego objętość.
- opaska żołądkowa - metoda ta polega na założeniu specjalnej opaski wokół górnej części żołądka, dzięki czemu ma on mniejszą pojemność i nie może przyjmować dużych ilości pokarmu.
Operacje bariatryczne uznawane są obecnie za najskuteczniejszą metodę walki z otyłością olbrzymią. Warto jednak pamiętać, że o podjęciu takiej metody leczenia zawsze powinien decydować lekarz, który nie tylko wykluczy przeciwwskazania, ale również wybierze najbardziej optymalny dla pacjenta zabieg. Ponadto specjalista przygotuje również szereg zaleceń pooperacyjnych, których stosowanie jest niezbędne do osiągnięcia sukcesu i pożegnania problemu otyłości 3 stopnia.
Źródła:
- Wąsowski M., Walicka M., Marcinowska-Suchowierska E., Otyłość – definicja, epidemiologia, patogeneza, Postępy Nauk Medycznych, t. XXVI, nr 4, 2013, s: 301-306.
- Kłosiewicz-Latoszek L. (2010) Otyłość jako problem społeczny, zdrowotny i leczniczy. Probl Hig Epidemiol, 91(3): 339-343
Kuczyńska B., Biczysko M., Bogdański P. (2012) Chirurgiczne leczenie otyłości olbrzymiej i zaburzeń metabolicznych. Forum Zaburzeń Metabolicznych, 3(2): 61–69.
- Nie walcz", "nie odchudzaj", ale lecz - poradnik dla pacjentów chorych na nadwagę i otyłość" - praca zbiorowa pod kierunkiem prof. dr hab. n. med. Magdaleny Olszaneckiej - Glinianowicz, Prezesa Polskiego Towarzystwa Badań nad Otyłością wydawca: Valeant, 2017
- Program kompleksowej opieki medycznej dla chorych na otyłość olbrzymią leczoną chirurgicznie - https://www.gov.pl/web/zdrowie/program-kompleksowej-opieki-medycznej-dla-chorych-na-otylosc-olbrzymia-leczona-chirurgicznie (dostęp: 24.10.2023)
- Otyłość - choroba wagi ciężkiej - https://www.nfz.gov.pl/aktualnosci/aktualnosci-centrali/otylosc-choroba-wagi-ciezkiej,7355.html (dostęp: 24.10.2023)
- Budzyński A., Major P., Głuszek S.,Polskie rekomendacje w zakresie chirurgii bariatrycznej i metabolicznej - https://wssk.wroc.pl/files/upload/files/Polskie%20wytyczne%20leczenia%20bariatrycznego.pdf (dostęp: 24.10.2023)
- Sajdak W., Otyłość olbrzymia. Kiedy i dlaczego występuje, jak ją leczyć? - https://dietetycy.org.pl/otylosc-olbrzymia/ (dostęp: 24.10.2023)
