Zdrowie hormonalne a operacja bariatryczna – jaki jest związek?
Masa ciała, a dokładnie poziom tkanki tłuszczowej w organizmie, jest ściśle powiązana z ogólnym stanem zdrowia. Tkanka tłuszczowa to nie tylko magazyn energii, ale też narząd endokrynny, który produkuje wiele substancji o aktywności hormonalnej. Wpływają one m.in. na poziom insuliny, hormonów płciowych, a także tych odpowiedzialnych za odczuwanie głodu i sytości.
Prawidłowa fizjologicznie tkanka tłuszczowa wydziela związki (adipokiny) o działaniu przeciwzapalnym i kardioprotekcyjnym. Jednak w przypadku jej nadmiernej ilości dochodzi do wielu niekorzystnych zmian m.in. zaczyna przeważać produkcja adipokin o właściwościach prozapalnych. Warto podkreślić, że problemy w obrębie gospodarki hormonalnej mogą zarówno sprzyjać rozwojowi otyłości, jak i utrudniać jej leczenie m.in. poprzez wpływ na odczuwanie głodu i sytości, a tym samym na liczbę kalorii spożywanych każdego dnia.
Operacja bariatryczna to obecnie jedna z najskuteczniejszych metod leczenia otyłości. Jej efekty nie ograniczają się jednak jedynie do zmniejszenia masy ciała. Wpływa też na zdrowie hormonalne pacjenta, co przekłada się na wyniki leczenia i jakość życia po operacji. Wpływ ten wynika nie tylko ze stopniowego zmniejszania się poziomu tkanki tłuszczowej, ale też zmian w obrębie hormonów odpowiedzialnych za odczuwanie głodu i sytości, które ułatwiają utrzymanie diety i odchudzanie. U każdego pacjenta z chorobą otyłościową warto ocenić poziom poszczególnych hormonów zarówno przed, jak i po operacji.
Przeczytaj nasz artykuł: „Korzyści po operacji bariatrycznej - 6 powodów, dla których warto to zrobić”.
Czy zdrowie hormonalne może stanowić przeciwwskazanie do operacji bariatrycznej?
U wielu osób z nadmierną masą ciała pojawiają się zaburzenia w obrębie gospodarki hormonalnej. Czy są one przeciwwskazaniem do chirurgicznego leczenia otyłości? U większości pacjentów – nie, zwłaszcza jeśli nieprawidłowości te są konsekwencją, a nie bezpośrednią przyczyną nadmiernego poziomu tkanki tłuszczowej. W takich sytuacjach operacja bariatryczna jest metodą leczenia nie tylko otyłości, ale też występujących problemów hormonalnych.
Każdy przypadek należy jednak rozpatrzeć indywidualnie. Jeśli zaburzenia endokrynologiczne są bardzo nasilone i lekarz stwierdzi, że wykonanie operacji przed ich uregulowaniem może stanowić zagrożenie dla pacjenta, w pierwszej kolejności wskazane będzie wyregulowanie gospodarki hormonalnej. Głównymi przeciwwskazaniami do chirurgicznego leczenia otyłości są natomiast:
- Aktywne choroby nowotworowe (w tym nowotwory hormonozależne),
- Niewydolność krążeniowo-oddechowa,
- Niemożność udzielenia świadomej zgody,
- Brak współpracy z zespołem bariatrycznym,
- Ciąża lub jej planowanie w najbliższym czasie,
- Choroby zapalne jelit w stanie zaostrzenia.
Jakie zmiany metaboliczne i hormonalne zachodzą po operacji bariatrycznej?
Operacja bariatryczna prowadzi nie tylko do redukcji masy ciała, ale też poprawy jakości życia i ogólnego stanu zdrowia (w tym metabolicznego i hormonalnego). Możliwe jest wyleczenie lub lepsza kontrola problemów takich jak nadciśnienie, cukrzyca typu 2, choroby serca, hipercholesterolemia, bezdech senny, czy stłuszczenie wątroby. Jaki jest dokładny wpływ operacji bariatrycznych na zdrowie hormonalne?
- Chirurgiczne leczenie choroby otyłościowej (w szczególności wyłączenie żołądkowo-jelitowe na pętli Roux-en-Y oraz rękawowa resekcja żołądka) wpływają na produkcję hormonów odpowiedzialnych za uczucie głodu i sytości.
- Przykładem takiego hormonu jest cholecystokinina, hormon produkowany po posiłku, którego zadaniem jest stymulacja wydzielania żółci i enzymów w celu lepszego trawienia. Jej stężenie poposiłkowe jest wyższe u pacjentów po zabiegach bariatrycznych. Wysoki poziom cholescytokininy zwiększa uczucie sytości i ułatwia kontrolę poziomu glukozy we krwi.
- Innym, ważnym hormonem jest grelina, nazywana też hormonem głodu. W trakcie operacji bariatrycznej metodą rękawowej resekcji żołądka usuwana jest czynna hormonalnie część żołądka, w której substancja ta jest produkowana. W efekcie, pacjenci odczuwają mniejszy apetyt, a sytość poposiłkowa utrzymuje się przez dłuższy czas.
- Dzięki temu pacjenci po zabiegu ograniczają ilości spożywanego pokarmu nie tylko ze względu na zmniejszenie pojemności żołądka, ale też na skutek korzystnych zmian hormonalnych, które wspierają utrzymanie prawidłowej masy ciała.
- Dodatkowo operacje bariatryczne wpływają na zmiany w wydzielaniu inkretyn, czyli tzw. hormonów jelitowych. Dzięki temu dochodzi do lepszej kontroli metabolizmu glukozy i lipidów, co poprawia poziom cukru we krwi i może prowadzić do remisji lub lepsze kontroli cukrzycy typu 2.
- Redukcja tkanki tłuszczowej po operacji bariatrycznej powoduje zmiany w obrębie produkcji adipokin. Zmniejsza się produkcja substancji prozapalnych, na rzecz adipokin przeciwzapalnych. Wpływa to na ogólny stan zdrowia zarówno fizycznego, jak i psychicznego.
Przeczytaj nasz artykuł „Co dzieje się z hormonem głodu (greliną) po operacji rękawowej resekcji żołądka?”.
W dłuższej perspektywie czasu, pacjenci po operacji doświadczają poprawy w zakresie gospodarki węglowodanowo-insulinowej (m.in. stężenie insuliny) i produkcji hormonów płciowych (m.in. testosteron, estrogeny, LH i FSH). Przykładowo, u pacjentek z PCOS po zabiegu dochodzi nie tylko do normalizacji masy ciała, ale też cyklu menstruacyjnego i owulacji, zmniejszenia insulinooporności i hiperandrogenizmu, czyli głównych objawów tej choroby.
Oczywiście, każdy pacjent jest inny i u każdego powrót do zdrowia po operacji może przebiegać w innym tempie i w inny sposób. Zależy to m.in. od wyjściowego stanu zdrowotnego i rodzaju przeprowadzonej operacji. Niektórzy odczuwają zmniejszenie głodu i apetytu już w trakcie pierwszych dni po operacji. Redukcja masy ciała i poprawa stanu zdrowia mogą następować bardzo szybko. Z kolei inni pacjenci potrzebują więcej czasu, a ich organizmy nie adaptują się do zmian tak szybko. Zespół bariatryczny pomaga wtedy w stopniowym wprowadzaniu nawyków żywieniowych i na bieżąco kontroluje stan i efekty danej osoby.
Zdrowie hormonalne a wynik operacji bariatrycznej - podsumowanie
Operacja bariatryczna znacząco wpływa na gospodarkę hormonalną organizmu, co jest jednym z kluczowych mechanizmów jej skuteczności w leczeniu otyłości. Zabieg nie tylko redukuje masę ciała, ale także korzystnie wpływa na układ hormonalny m.in. poprzez regulację odczuwania głodu i sytości. U osób z zaburzeniami endokrynologicznymi będącymi konsekwencją nadmiernego poziomu tkanki tłuszczowej operacje bariatryczne mogą być skuteczną formą leczenia i przyczyniać się do poprawy ogólnego stanu zdrowia.
Źródła:
